Odcinek poświęcony Benjaminie Frosztega, kan. Izydorze Baturo, kan. Janie Skóra i Izydor Baturo. Zginęli w katastrofie, która prawdopodobnie nie została spowodowana przez pocisk niemieckiego Wehrmachtu. Odbyła się dnia 17 maja 1944 r., podczas drugiej fali ataku Korpusu Polskiego na Monte Cassino. Mój ojciec opisał to wydarzenie następująco.

Nowy dzień «D» nadszedł niedługo: 17-go maja. Godzina «H» – piąta rano. Już było widno, kiedy daliśmy rozkaz: «do dział:», a chwilę później: «ognia!» Emocja pierwszej kanonady była za nami. Teraz pozostawała tylko rutyna. A że na dobre się już rozwidniło, to i efektów nocnego fajerwerku nie było. «Musimy poprostu nasz plan ogniowy wykonać» – powiedział Henio¹, nierozłączny towarzysz losów żołnierskich.

Nagle zadzwonił telefon z piątej: eksplozja na działobitni! Zamarliśmy… Henio próbował dowiedzieć się jakichś bliższych szczegółów, ale nie wiedziano właściwie co się stało. Pierwsze działo, wraz z obsługą wyleciało w powietrze… Robią co mogą, aby ratować nieszczęśliwych kolegów… Zaalarmowaliśmy sanitariusza dywizjonowego i pułkowego, ale z naszego posterunku zejść nie było można. Pozostałe trzy działa piątej nie mogły przerwać zadania ogniowego, a my naszej gotowości do przekazywania rozkazów.

Lutek, którego przezwaliśmy „koniem“, był celowniczym przy tym nieszczęsnym dziale. Po ukończeniu następnego turnusu podchorążówki nie było już miejsca na «posterunkach dowodzenia», więc pozostał w działonie i objął moją funkcję. Teraz wszyscy musieli zginąć. Dwóch płonących żołnierzy zdołało wybiec z działobitni, jednym z nich był dowódca działonu. Upadł parę kroków dalej… Ze schronu dowodzenia wybiegli wszyscy; także ci z łączności, którzy akurat mogli, pośpieszyli na pomoc.

Kocami ugaszono płonącego podoficera². Ten drugi pędził na oślep jakby żywa pochodnia tak prędko, że kolega z kocem w ręku ledwie go dopędził. Podstawił mu nogę… Runął na ziemię… Obydwu przewieziono do szpitala wojskowego w stanie beznadziejnym. Nie przeżyli… Dalszych trzech trudno było rozpoznać. Wiadomo było jedynie, kto zginął na jakim miejscu. Poszarpane, na wpół spalone szczątki celowniczego zawijali koledzy w koc i myśleli, że to był Lutek… To nie był jednak Lutek. On przeżył dziwnym zrządzeniem losu. Od niego mogłem dowiedzieć się więcej szczegółów. Kiedy w pewnym momencie podano nową komendę ogniową, dowódca działonu zawołał do Lutka: «Biegaj po dane dla naszego działa!» Przecież tylko ich działo strzelało jako haubica, więc nastawy musiały być specjalne. Lucio krzyknął (bo porozumiewanie się przy tym huku mogło odbywać się tylko krzykiem), że jeszcze chce zakończyć ogień poprzedni. «Leć zaraz!» – powtórzył działowy. Lutek nie dyskutował, wstał ze swego stołeczka i wybiegł z działobitni. «Izydor³, idź na jego miejsce!» – rozkazał działonowy. Zamkowemu nie trzeba było dwa razy powtarzać – już siedział na stołeczku celowniczego i kontrolował nastawy. Każdy żołnierz potrafił spełniać każdą funkcję. Ładowniczy chwycił w mgnieniu oka za dźwignię zamka, a Janek⁴, kierowca ciągnika, trzymał już pocisk w ręku. «Biedny Janek…» – wspominał Lutek – «…a tak palił się do obsługi działa. Mówił, że nie chciałby się kiedyś wstydzić, że był tylko szoferem, kiedy inni ładowali działa.» W nocy z 11-go na 12-go⁵ największym szczęściem dla niego było móc «wskoczyć» za ładowniczego. Pot obcierał z twarzy, ale nie chciał dać się prędko zluzować. A co teraz się stało?… Tego nikt nie wie. Przecież nie byliśmy pod obstrzałem artylerii niemieckiej. A poza tym nie można sobie nawet przy intensywnym obstrzale wyobrazić takiego pełnotrafnego pocisku. To musiała być fatalna eksplozja pocisku własnego, spowodowana zapewne uderzeniem zapalnika o stalowy zamek działa. Ale i w tym wypadku byłby to nieprawdopodobny wypadek, bo pociski «naszej» 25-funtówki uzbrajały się bezwładnikowo dopiero w locie, kiedy osiągały 1800 obrotów na minutę. Tak więc musiał to byt pocisk akurat brakowy. Bo chyba nie sabotażowy… Nikt jednak nigdy nie mógł dać wersji absolutnie prawdziwej. Lutek, który wybiegł z działobitni kiedy nastąpiła ta straszliwa eksplozja, podmuchem został powalony na ziemię. Kiedy oprzytomniał, sam poszedł na punkt sanitarny, skąd go zawieziono do szpitala. W pierwszej chwili wszyscy myśleli, że on też zginął. A ze szpitala, kiedy najgorsze oszołomienie minęło, autostopem pojechał odwiedzić… ojca, któremu goniec właśnie przyniósł zawiadomienie o śmierci syna! «Wszelki duch Pana Boga chwali…» -szepnął, ale kiedy po chwili mógł się przekonać, że to był Lutek we własnej skórze a nie jego duch, radość nie miała granic.

To okropne działo mogliśmy oglądać dopiero po zakończeniu zadania ogniowego. Wyglądało strasznie, jak gdyby jakaś potworna łapa przejechała po ogromnym klocu stali jak bryła masła. Wszystko było spalone – to nie była tylko eksplozja jednego pocisku, ale całego zapasu amunicji na zapleczu działobitni. Cokolwiek by nie było przyczyną tego nieszczęścia, pięć ludzkich istnień zostało zgaszonych na zawsze. Spoczęli między bohaterami tej historycznej bitwy, na polskim cmentarzu na zboczach klasztornego wzgórza.

Lutka widziałem w maju po 47 latach⁶. Pamięć tamtych dni była w nim wciąż żywa. W świetle opisanych tu wspomnień każdy chyba zrozumie, dlaczego istniała w nim wewnętrzna potrzeba ufundowania tablicy pamiątkowej kolegów, między którymi on sam nie znalazł się z niewytłumaczonych zrządzeń losu…

Przypisy